Znakowanie urządzeń przeznaczonych do pracy w strefach zagrożonych wybuchem

1. Oznaczenie CE

Producent poprzez umieszczenie na wyrobie oznaczenia CE deklaruje, iż produkt ten spełnia zasadnicze wymagania wszystkich odnoszących się do niego dyrektyw tzw. „Nowego Podejścia”. W celu określenia czy dany produkt spełnia wymagania dyrektyw “Nowego Podejścia” i może zostać oznaczony znakiem CE wykonywana jest ocena zgodności. Dyrektywy „Nowego Podejścia” określają zagrożenia jakie producent musi wykryć i wyeliminować przed wprowadzeniem produktu na rynek. Zagadnienia objęte tymi dyrektywami to:

• bezpieczeństwo użytkowania,
• ochrona zdrowia,
• ochrona środowiska.

2. Numer identyfikacyjny Jednostki Notyfikowanej

W pewnych etapach procesu oceny zgodności wymagany jest udział Jednostki Notyfikowanej. Jest to niezależny, zarówno od producenta jak i konsumenta, podmiot, który pozytywnie przeszedł weryfikację kompetencji, a następnie uzyskał autoryzację właściwego ministra. Każdej Jednostce Notyfikowanej zostaje nadany numer identyfikacyjny.

3. Oznaczenie Ex

Jest to specjalne oznaczenie zabezpieczenia przeciwwybuchowego stosowane dla urządzeń i systemów ochronnych oraz ich części i podzespołów.

4. Grupa urządzenia

Ze względu na miejsce zastosowania, urządzenia oraz systemy ochronne klasyfikuje się do jednej z poniższych grup:

GRUPA	OPIS
I	urządzenia i systemy ochronne przeznaczone do użytku w zakładach górniczych, w których występuje zagrożenie metanowe lub zagrożenie wybuchem pyłu węglowego
II	urządzenia i systemy ochronne przeznaczone do użytku w innych, niż wymienione dla grupy I miejscach zagrożonych występowaniem atmosfer wybuchowych

5. Kategoria urządzenia

Każda z grup urządzań podzielona została na odpowiednie kategorie, przedstawione w poniższej tabeli:

GRUPA I
KATEGORIA
M1	kategoria M1 obejmuje urządzenia zaprojektowane i, w razie potrzeby, wyposażone w specjalne, dodatkowe środki zabezpieczenia przeciwwybuchowego, tak aby mogły funkcjonować zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta, zapewniając bardzo wysoki poziom zabezpieczenia. Urządzenia tej kategorii projektuje się tak, aby były zdolne do działania w atmosferze wybuchowej nawet w przypadku rzadko występującej awarii tego urządzenia i charakteryzowały się takimi środkami zabezpieczenia, że: w przypadku uszkodzenia jednego ze środków zabezpieczających, przynajmniej drugi, niezależny środek zapewni wymagany poziom zabezpieczenia, albo wymagany poziom zabezpieczenia będzie zapewniony w przypadku wystąpienia dwóch niezależnych od siebie uszkodzeń.
M2	kategoria M2 obejmuje urządzenia zaprojektowane tak, aby mogły funkcjonować zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta, zapewniając wysoki poziom zabezpieczenia. W urządzeniach tej kategorii zapewnia się: wyłączanie zasilania w przypadku wystąpienia atmosfery wybuchowej, środki zabezpieczenia przeciwwybuchowego zapewniające wymagany poziom zabezpieczenia podczas normalnego działania tych urządzeń, a także w przypadku trudnych warunków ich eksploatacji, w szczególności powstałych wskutek nieostrożnego obchodzenia się z nimi i zmieniających się warunków środowiskowych.
GRUPA II
KATEGORIA	W zależności czy dane urządzenie przeznaczone jest do pracy w pyłowych czy gazowych atmosferach wybuchowych na jego tabliczce znamionowej pojawi się odpowiednio duża litera D (od ang. dust – pył) lub G (od ang. gas – gaz). Jeśli natomiast dane urządzenie może pracować w obu atmosferach to jego oznaczenie będzie uwzględniać oba wymienione symbole. Opisane wyżej oznaczenia występują w parze z cyfrą 1, 2 lub 3, (np. 2G lub 3D), która informuje użytkownika urządzenia o poziomie zabezpieczeń zastosowanych w danym urządzeniu pod kątem możliwości wystąpienia źródła zapłony – im niższa jej wartość tym jest niższe prawdopodobieństwo, iż dane urządzenie stanie się źródłem zapłonu.
1	kategorię 1 obejmującą urządzenia zaprojektowane tak, aby mogły funkcjonować zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta, zapewniając bardzo wysoki poziom zabezpieczenia. Urządzenia tej kategorii: są przeznaczone do użytku w miejscach, w których atmosfery wybuchowe są obecne stale, lub często w długich okresach, zapewniają wymagany poziom zabezpieczenia, nawet w przypadku rzadko występującej awarii urządzenia, i charakteryzują się takimi środkami zabezpieczenia, że: w przypadku uszkodzenia jednego ze środków zabezpieczających przynajmniej drugi niezależny środek zapewni wymagany poziom zabezpieczenia albo, wymagany poziom zabezpieczenia będzie zapewniony w przypadku wystąpienia dwóch niezależnych od siebie uszkodzeń.
2	kategorię 2 obejmującą urządzenia zaprojektowane tak, aby mogły funkcjonować zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta, zapewniając wysoki poziom zabezpieczenia. Urządzenia tej kategorii: są przeznaczone do użytku w miejscach, w których występowanie atmosfer wybuchowych jest prawdopodobne, posiadają środki zabezpieczenia przeciwwybuchowego zapewniające wymagany poziom zabezpieczenia nawet w przypadku częstych zakłóceń lub uszkodzeń urządzeń, jakie bierze się pod uwagę.
3	kategorię 3 obejmującą urządzenia zaprojektowane tak, aby mogły funkcjonować zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta i zapewniać normalny poziom zabezpieczenia. Urządzenia tej kategorii: są przeznaczone do użytku w miejscach, w których wystąpienie atmosfer wybuchowych jest mało prawdopodobne, a jeżeli wystąpią, to rzadko i tylko w krótkim okresie, zapewniają wymagany poziom zabezpieczenia podczas normalnego działania tych. urządzeń.

6. Rodzaj ochrony przeciwwybuchowej

WYBRANE OZNACZENIA OCHRONY PRZECIWWYBUCHOWEJ
OZNACZENIE	OPIS	NORMA
e	budowa wzmocniona	PN-EN 60079-7
t	zabezpieczenie urządzeń przed zapłonem pyłu za pomocą obudowy	PN-EN 60079-31
d	urządzenia przeciwwybuchowe w osłonach ognioszczelnych	PN-EN 60079-1
p	zabezpieczenie urządzenia za pomocą osłon gazowych z nadciśnieniem	PN-EN 60079-2
i	zabezpieczenie urządzenia za pomocą iskrobezpieczeństwa	PN-EN 60079-11
o	zabezpieczenie urządzenia za pomocą osłony olejowej	PN-EN 60079-6
q	zabezpieczenie urządzenia za pomocą osłony piaskowej	PN-EN 60079-5
m	zabezpieczenie urządzenia za pomocą hermetyzacji	PN-EN 60079-18
n	zabezpieczenie urządzeń za pomocą obudowy typu „n”	PN-EN 60079-15
fr	zabezpieczenie urządzeń za pomocą obudowy z ograniczonym przepływem	PN-EN 13463-2
c	zabezpieczenie urządzeń za pomocą bezpieczeństwa konstrukcyjnego	PN-EN 13463-5
b	zabezpieczenie urządzeń za pomocą kontroli źródła zapłonu	PN-EN 13463-6
k	zabezpieczenie urządzeń za pomocą osłony cieczowej	PN-EN 13463-8

7. Grupa wybuchowości

Urządzenia grupy II o rodzaju budowy przeciwwybuchowej „d”, „i”, „nC” oraz „nL” przeznaczone do użytku w gazowej atmosferze wybuchowej mogą zostać podzielone ze względu na jej charakter. Podział ten przedstawiono w poniższej tabeli:

GRUPA WYBUCHOWOŚCI	OPIS
II A	grupa propanowa (np. aceton, alkohol metylowy)
II B	grupa etylenowa (np. etylen, siarkowodór, alkohol etylowy)
II C	grupa wodorowa (np. acetylen, wodór)

Powyższa klasyfikacja dokonywana jest na podstawie maksymalnego doświadczalnego bezpiecznego prześwitu (ang. Maximum Experimental Safe Gap – MESG), w przypadku osłon ognioszczelnych lub wartości minimalnego prądu zapalenia mieszaniny gazowej (ang. Minimum Igniting Current – MIC) danej substancji, w przypadku urządzeń elektrycznych iskrobezpiecznych.

8. Klasa temperaturowa i maksymalna temperatura powierzchni

Urządzenia grupy I – maksymalna temperatura powierzchni nie powinna przekraczać:

• 150°C na dowolnej powierzchni, na której może osadzić się warstwa pyłu węglowego,
• 450°C tam, gdzie osadzenie się warstwy pyłu jest wykluczone (na przykład przez uszczelnienie lub przewietrzanie), pod warunkiem że rzeczywista maksymalna temperatura powierzchni będzie występowała w oznakowaniu urządzenia.

Urządzenia grupy II powinny zostać oznaczone klasą temperaturową i/lub maksymalną temperaturą powierzchni. Przy wyznaczaniu tych parametrów, brane są pod uwagę najbardziej niesprzyjające warunki działania dla danego urządzenia (ale w ramach rozpoznanej tolerancji).

KLASA TEMPERATUROWA	MAKSYMALNA TEMPERATURA POWIERZCHNI [oC]
T1	450
T2	300
T3	200
T4	135
T5	100
T6	85

Podczas doboru urządzenia pod kątem temperatury zapłonu obłoku i/lub warstwy pyłu, użytkownik instalacji powinien wyznaczyć maksymalną dopuszczalną temperaturę powierzchni urządzenia T_max uwzględniając przy tym odpowiedni margines temperatury (zgodnie z PN-EN 60079-14). Najważniejsze informacje w tym zakresie zostały przedstawione w tabeli poniżej.

MAKSYMALNA DOPUSZCZALNA TEMPERATURA POWIERZCHNI URZĄDZENIA DLA PYŁÓW
OBŁOK PYŁU	WARSTWA PYŁU
Tmax = 2/3TCLgdzie TCL jest temperaturą zapłonu przewidywanego obłoku pyłu	poniższe metody są równorzędne i zapewniają ten sam poziom bezpieczeństwa. Wybór jednej z nich jest uzależniony od metody zastosowanej do wyznaczenia maksymalnej temperatury powierzchni urządzenia:
	metoda bezpyłowa	metoda warstwy pyłu
	Tmax = T5mm – 75oC gdzie T5mm jest temperaturą zapłonu 5 mm warstwy pyłu ważne: wraz ze wzrostem grubości warstwy pyłu spada minimalna temperatura zapłonu warstwy pyłu oraz rośnie izolacja termiczna. W przypadku gdy grubość warstwy pyłu przekracza 5 mm należy zastosować odpowiednią korelację pokazującą zależność między maksymalną dopuszczalną temperaturą powierzchni, a grubością warstwy pyłu lub przeprowadzić odpowiednie badania.	Tmax = T12,5mm – 25oC gdzie T12,5mm jest temperaturą zapłonu 12,5 mm warstwy pyłu. ważne: wzór ma zastosowanie tylko dla przypadków gdzie grubość warstwy pyłu nie przekracza 12,5 mm

W przypadku atmosfer gazowych, margines temperaturowy powinien zostać określony przez producenta na etapie oceny zgodności produktu i uwzględniony w klasie temperaturowej / maksymalnej temperaturze powierzchni danego urządzenia.

W zależności od rodzaju zastosowanej ochrony przeciwwybuchowej (patrz punkt 6.) informacja o klasie temperaturowej / maksymalnej temperaturze powierzchni może dotyczyć wnętrza lub części zewnętrznych oznaczonego urządzenia.

W przypadkach, gdzie maksymalna temperatura powierzchni nie zależy głównie od samego urządzenia, a od warunków specjalnych (na przykład od sposobu montażu, czy temperatury medium w urządzeniu) oznaczenie klasy temperaturowej / maksymalnej temperatury powierzchni powinno posiadać dodatkowy symbol „X”. Informuje on użytkownika, iż do bezpiecznego stosowania danego urządzenia niezbędne jest spełnienie specjalnych warunków.

Klasa temperaturowa oraz maksymalna temperatura powierzchni wyznaczana jest dla temperatury otoczenia w zakresie od -20 do +40^oC, w przeciwnym wypadku oznaczenie urządzenia powinno informować o tej specjalnej sytuacji. W praktyce na tabliczce znamionowej umieszcza się symbol Ta lub Tamb z odpowiednim zakresem temperatury otoczenia względnie poprzez „X”.